Toekomstbestendig bosbeheer

In het voorjaar van 2013 is een landelijke praktijkproef naar de bestrijding van duizendknoop met een looptijd van 4 jaar gestart. Meer dan 25 terreinbeheerders werken hierbij samen met Stichting Probos aan het vinden van effectieve bestrijdingsmethoden voor duizendknoop.

Energieplantages van snelgroeiende boomsoorten als wilg worden internationaal gezien als een potentieel waardevolle grondstofleverancier voor houtige biomassa. Uit studies van Probos is gebleken dat grootschalige aanleg van wilgenplantages op landbouwgrond in Nederland vooralsnog financieel niet rendabel is.

In Nederland is er door Stichting Probos (en haar voorgangers) al meer dan twintig jaar kennis ontwikkeld over wilgenenergieplantages. Voor onderzoek zijn er enkele tientallen hectares wilgenplantages aangelegd.

Pilotproject wilgen-energieplantages bij biologische kippenhouders

Op 1 januari 2013 gaat het project ‘Kiplekker onder de wilgen’ van start. Het project is bedoeld om kennis te ontwikkelen over de aanleg en de exploitatie van wilgenenergieplantages in het uitloopgebied van biologische kippenhouderijen en deze kennis uit te dragen in de sector. In het project zullen onder meer bij twee biologische kippenhouders wilgenenergieplantages worden aangelegd als proefplantage en als voorbeeldobject voor andere kippenhouders.

In het kader van het grensoverschrijdende project ‘Speuren naar Bosgeschiedenis’ zullen in 2012 en 2013 negen erfgoedroutes verschijnen van bosgebieden in de Duits-Nederlandse Euregio Rijn-Waal.

In opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit verkent Probos de mogelijkheden voor een praktijkproef voor de bestrijding van Japanse duizendknoop.

In 2013 is het precies 300 jaar geleden dat een Duitse bosbouwer, Hans Carl von Carlowitz, de term Nachhaltigkeit (duurzaamheid) introduceerde in zijn boek ‘Sylvicultura Eoconomica’ als reactie op het (verwachte) grote tekort aan hout in die tijd. De term was vooral bedoeld om nadruk te leggen op de noodzakelijkheid van een continue houtoogst en houtvoorziening, maar Von Carlowitz onderkende ook al de ethische en esthetische waarden van bos.

Het Luntersche Buurtbosch is op woeste grond aangelegd vanaf 1889 in opdracht en naar ontwerp van de notaris dhr. J.H.Th.W. van den Ham (1822 – 1912). Na zijn overlijden schonk notaris Van den Ham het bos aan de door hem opgerichte ‘Stichting Het Luntersche Buurtbosch’. Sinds 1912 zijn dus in zekere zin alle inwoners van Lunteren eigenaar van het Luntersche Buurtbosch. Een unieke situatie. Sinds 1974 beheert de gemeente Ede het Luntersche Buurtbosch.

De afgelopen jaren zijn nieuwe inzichten ontstaan over de manier waarop bossen het beste kunnen worden beheerd met het oog op een multifunctionele functievervulling. Het gaat hierbij met name om de schaal waarop bossen beheerd dienen te worden en de dynamiek en variatie in tijd, schaal en maatregelen die hierbij gehanteerd wordt.

Landschap Erfgoed Utrecht, Borgman Beheer Advies bv, stichting Probos, KandT management en Zilverberg advies hebben de haalbaarheid van een regionale markt voor biomassa in het oosten van de provincie Utrecht onderzocht.

In de regio Oost-Gelderland werkt Probos in opdracht van het Bosschap aan het vergroten van het aantal contracten voor de levering van houtige biomassa uit bos, natuur en landschap. Het doel van dit project is eigenaren van houtige beplantingen te stimuleren meer houtige biomassa aan te bieden als grondstof voor de houtverwerkende industrie of als brandstof voor duurzame energieopwekking.

Stichting Probos heeft begin 2011 in opdracht van Agentschap NL een verkenning uitgevoerd naar de 'kansen voor de aanleg van wilgenplantages in Nederland'. Daarbij is in beeld gebracht welke alternatieve terreinen (i.p.v. landbouwgrond) beschikbaar en geschikt zijn voor de aanleg van wilgenplantages in Nederland.

Een welbekend motto is “Als je niet weet waar je vandaan komt, weet je ook niet waar je naar toe gaat”. Dat gaat zeker op voor bosbeheer, waarbij het vaak decennia, zo niet eeuwen, duurt voordat maatregelen tot het gewenste effect leiden.

In 2012 hebben LTO Nederland, Raad voor Plantenrassen (RvP), Bosschap, Naktuinbouw, Algemene Vereniging Inlands Hout (AVIH) en Handelsgroep Boom- en Heesterzaden (BoHeZa) een Green deal afgesloten onder de naam ‘Weet Welk Plantmateriaal Je (Ver)koopt!’. Het doel van de Green Deal is dat alle partijen die betrokken zijn bij de keten van plantmateriaal van bos- en haagplantsoen vertrouwen hebben in en kennis hebben van de kwaliteit van het plantmateriaal dat ze kopen of verkopen.

Veel bosbeheerders zijn zich bewust van het belang van cultuurhistorie, maar velen hebben dit nog niet omgezet in concrete maatregelen. Dit heeft enerzijds te maken met kennisgebrek, hetgeen niet verwonderlijk is bij zo'n 'jonge' bosfunctie, maar zeker ook het gebrek aan inspirerende voorbeelden.

Veel bosbeheerders zijn zich bewust van het belang van cultuurhistorie, maar velen hebben dit nog niet omgezet in concrete maatregelen. Dit heeft enerzijds te maken met kennisgebrek, hetgeen niet verwonderlijk is bij zo'n 'jonge' bosfunctie, maar zeker ook het gebrek aan inspirerende voorbeelden.

Voor terreinbeheerders is het een uitdaging om natuurgebieden kostenefficiënt te beheren. Zo vergt het bijvoorbeeld veel tijd en geld om open (natuur)terreinen, zoals heideterreinen, bermen en uiterwaarden, in stand te houden.

Op 16 augustus 2011 is voor een Chinese delegatie een excursie verzorgd op één van de wilgen-energieplantages in het Flevo-energiehout project. De excursie maakte onderdeel uit van de ‘EU-China Rover Basin Management Programme study tour to Europe’.

De Nederlandse verdedigingslinies, zoals de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Grebbelinie en de Stelling van Amsterdam, staan volop in de belangstelling. Er vinden diverse projecten plaats om deze linies en de vestingwerken binnen deze linies enerzijds beter beleefbaar en bereikbaar te maken en anderszijds om delen van deze linies een nieuwe functie te geven.

De vraag naar houtige biomassa voor de opwekking van duurzame energie neemt sterk toe. Niet alleen overheden zien in duurzame energie uit (houtige) biomassa een belangrijk middel om hun klimaatdoelstellingen te halen. Ook in de praktijk wordt houtige biomassa steeds meer ingezet als schone brandstof.